80 jaar bevrijding:
Piloten Joep was “levenslijn” voor soldaten

DELEN:

Verhalen over de Tweede Wereldoorlog zijn zwart, wit en vaak grijs, zeker als het gaat over het optreden van de politie in die tijd. WEP beschrijft de verzetsdaden van enkele dienders, zoals Joep ter Haar die via de zogeheten Pilotenlijn neergestorte vliegeniers en gevluchte krijgsgevangenen naar veilige havens bracht.

Joep ter Haar en prins Bernhard.

Joep ter Haar zou in de voetsporen van zijn vader Bernard treden. Letterlijk. Ter Haar senior was in het Gelderse Lichtenvoorde veldwachter én actief in het verzet. Joep zou ook anderen dienen; eerst bij de Ondergrondse beweging, daarna in het blauw.
Een koerierster van het verzet plantte het activistische zaadje. Zij bracht Joep en een Fransman samen. De Fransoos was in het Overijsselse Hengelo een schakel in de Pilotenlijn. Deze lijn bracht piloten die met hun vliegtuigen door de Duitsers uit de lucht waren geschoten naar een veilig gebied, vanwaar ze konden terugkeren naar Engeland. Ook gevluchte krijgsgevangenen hield men uit handen van de bezetter en transporteerde hen naar de Belgische grens.
Met gevaar voor eigen leven bracht Joep mensen terug in veiligheid. Vaak smokkelde hij ze vanuit de Achterhoek met een treinreis naar Limburg, richting België. Deze risicovolle taak leverde hem de bijnaam “Piloten Joep” op. De Pilotenlijn hielp ongeveer 70 piloten en 250 gevangenen. Uiteindelijk werd de smokkellijn verraden, wat veel verzetsstrijders het leven kostte. Joep wist de dans te ontspringen.

‘Zenuwachtig werk’
Bij zijn leven – Joep overleed in 1976 – sprak hij nauwelijks over zijn verzetsdaden. Het enige dat hij na de bevrijding losliet was: ‘Het was een spannend en zenuwachtig werk, dat ondanks alle angst, toch ook weer een dankbaar werk was. Wanneer je de piloten aan de Belgische grens afleverde, wist je dat zij weer dicht bij huis, vrouw en kinderen waren. Dat gaf niet alleen voldoening, maar tevens een stimulans om met dit werk door te gaan.’

Na het smokkelen van Engelse, Schotse en Canadese vliegeniers en uit krijgsgevangenkampen ontsnapte Franse, Belgische, Joegoslavische en Tunesische militairen, sloot Joep zich aan bij het Amerikaanse leger. Medio oktober 1944 ging hij namelijk naar het bevrijdde België en meldde zich bij het Amerikaanse Field Security. Daar leerde hij adjudant Derks kennen en via hem werd Piloten Joep na de oorlog lid van de hulppolitie. Vervolgens volgde banen bij de Marechaussee en de Rijkspolitie. Hij werd onder meer rayoncommandant bij de politie in het Limburgse Heijen.

Eren
Voor zijn verzetswerk kreeg de politieman meerdere hoge onderscheidingen, waaronder de British Empire Medal en de Amerikaanse Medal of Freedom. Van Prins Bernhard ontving hij de Eremedaille in Brons in de Orde van Oranje-Nassau. Het plaatsje Lichtenvoorde kent sinds vijf jaar het Joep ter Haar-plantsoen.

Foto’s: via Jos Hermans & Historisch Heijen.